Winterblues; even een lichtje scheppen
(door Nina van Maris)
Winterblues herken je aan een combinatie van symptomen: vermoeidheid, somberheid, veel willen slapen, concentratieproblemen, prikkelbaarheid en gewichtstoename. Het treedt op gedurende de kortere dagen van het jaar, van september tot maart, en het ontstaat door een tekort aan helder licht met een voldoende hoge intensiteit. Prof. dr. ir. Ton Begemann is bijzonder hoogleraar praktische verlichtingskunde bij de faculteit Bouwkunde. Hij onderzocht de mogelijkheden om de winterblues aan te pakken.
Lichtstimulatie
De eerste toepassing van licht heeft weinig met de gezondheid te maken, maar de andere twee wel. De combinatie van licht en gezondheid vormen een heel nieuw vakgebied.
De effecten van het tekort aan lichtstimulatie zijn niet van de ene op de andere dag zichtbaar; geleidelijk aan gaan zich problemen ontwikkelen. Hersenstimulatie is een korte termijn reactie. Wanneer je op een bepaald moment veel licht krijgt, kun je twee tot drie uur erna beter presteren. Begemann: “Helder licht op het juiste moment werkt als een stimulus op je functies met een onmiddellijk korte termijn effect. Vergelijkbaar met cafeïne in koffie, maar met één verschil: zonder negatieve bijwerkingen.”
Depressie
Veel mensen zijn gevoelig voor het moeten ontberen van licht met een hoge intensiteit.
Drie tot vijf procent van de bevolking heeft er zoveel last van dat ze in een depressie terechtkomen waarbij ze hulp nodig hebben van huisarts en psychiater. Tien procent van de bevolking is sub-depressief; hun klachten komen overeen met de depressie, maar in mindere mate. Zij hoeven zich niet onder behandeling te laten stellen. Dat is de zogenaamde winterblues. Dit is ook bekend onder andere namen: herfstmoeheid, wintermoeheid, voorjaarsmoeheid of sub-SAD, een milde vorm van Seasonal Affective Disorder. Ras, huidskleur of sociale status spelen daarbij geen enkele rol. Sekse lijkt wel een rol te spelen. Voor zover men weet is het aantal vrouwen dat de winterblues heeft vier keer zo groot als het aantal mannen.
Melatonine
De Bright Light geeft je een lichtbad als snelle remedie tegen de winterblues. Tijdens dat lichtbad kun je allerlei dingen doen, zolang het licht maar op je ogen valt, maar je hoeft niet echt recht in het licht te kijken. Je kunt het apparaat dus gebruiken als je zit te ontbijten, lezen, telefoneren, studeren of bij het werken achter de computer. Aangeraden wordt om bij voorkeur het lichtbad ’s ochtends te nemen, maar de rest van de dag is ook goed, maar niet na acht uur ’s avonds.
Begemann: “De Bright Light schuift ’s avonds en ’s nachts je biologische klok vooruit. Voor gewoon dagelijks gebruik is dat niet ideaal, maar daarom wordt het wel met veel succes gebruikt bij nachtploegenwerk. Licht wat je toedient onderdrukt bijna direct de aanmaak van melatonine, het slaaphormoon, waardoor je minder slaperig wordt. Wanneer je de Bright Light ’s nachts gebruikt tot twee uur voordat je bij een dagdienst zou ontwaken, verschuif je de slaapcyclus naar de ochtend, zodat je als je thuiskomt beter kunt gaan slapen. Zonder lichtbehandeling heeft het lichaam een stresshormoon omhoog laten komen, zodat je moeilijk kunt slapen. Met de Bright Light kom je makkelijker in slaap en slaap je gemiddeld één tot anderhalf uur langer en van betere kwaliteit, waardoor je beter uitgeslapen bent voor de volgende nachtdienst en zo kom je in een positieve spiraal terecht.”